 |
| Bu Bölümde Sunulan Konular |
|
|
|
|
Kilo Kaybı (İstem Dışı Zayıflama)
Bu bölümde istenmeyen kilo kaybından bahsedilecektir.
Açıklanamayan kilo kaybı hekimlerin karşılaştığı yaygın müphem nedenlerdendir.Altta yatan kanser veya ciddi hastalıkların olabileceği endişesi ile hastalar tedirgindir.İstem dışı kilo kaybı birçok nedene bağlı olabilecek belirtidir.
Vucut ağırlığı hernekadar alınan gıda,su,tuz alımındaki değişikliklere bağlı olarak günden güne iniş çıkışlar gösterebilse de uzun süreçte sabit kalmaya eğilimlidir.
Kilo kaybı: ilerleyici ve devamlılık gösterecek şekilde vucut ağırlığının %5'in üzerinde azalmasıdır.
Genel olarak yapılan bazı çalışmaların sonuçlarına dayanılarak;
Kanser kilo kaybının yaygın nedeni değildir ve genellikle de kansere bağlı ise kilo kaybı nedeninin araştırılmasının başlarında teşhis edilir.
İstem dışı kilo kaybının nedeni hastaların çoğunda ileri araştırmalara gerek kalmadan saptanır
İstem dışı kilo kaybında psikiatrik nedenler yaygındır.
İstem Dışı Kilo Kaybının Nedenlerinin Sınıflaması
İstem dışı kilo kaybının nedenleri fizyolojik olarak basitce sınıflanacak olursa;
Koku, tat ve doygunluk algılamalarında değişme,iştahsızlık,bulantıya
Tümör hücreleri,aşırı tiroit hormonu veya egzersiz ile artan veya değişen metabolizmaya
Şeker hastalığı veya sindirim sisteminden emilim bozukluğuna bağlı büyük abdest veya idrarda kalori kaybının artmasına bağlı olabilir.
Tıbbi Nedenler
Kanser;İştahsızlık kanserin çoğunda yaygındır.Bazı kanserlerde (Lenfoma,lşsemi vb) metabolizma artışı rol oynayabilir.
Enfeksiyon,böbrek,Akciğer ve kalp hastalıkları;
AİDS virusu(HIV), mantar enfeksiyonları,verem, parazite bağlı enfeksiyonlar,kalp kapak enfeksiyonu kilo kaybı ile birliktedir.
Üre yüksekliğinin erken bulgusu iştahsızlıktır.
Son dönem akciğer hastalıkları veya kronik obstruktif akciğer hastalıkları sıklıkla yemek sonrası nefes darlığı ile birliktedir.Böylece hastanın beslenmesini kısıtlar.Ayrıca solunum sıkıntısı nedeniyle yardımcı solunum kaslarının kullanılması aşırı kalori tüketimine ve kilo kaybına neden olur.
Konjestif kalp yetmezlikli hastalarda metabolik yıkımın artması,iştahsızlık,diyet kısıtlaması,gıdaların tuzsuz olması nedeniyle tatsız bulunması nedenlerdendir.Damar sertliğine bağlı yemek sonrası ortaya çıkan karın ağrısı beslenmeyi azaltır.
Endokrin Hastalıklar;
Tanı konulmamış veya tedavi edilmeyen şeker hastalığı
Hipertiroidizm
Hipotiroidizm;genellikle kilo almakla birlikte olsa da iştahsızlık ve bilinç bulanıklığı belirginse kilo kaybı ile birlikte olabilir.
Feokromasitoma,panhipupitiuterizm,adrenal yetmezlik ve hipopatratiroidizm
Gastrointestinal hastalıklar; Sindirim sistemi hastalıklarında kilo kaybı mekanizması; iştahsızlık, kusma ile birlikte olan tıkanmalar,yemek yemekten oluşan şikayetlerle korkma,barsaklardan emilim bozuklukları,büyük dalak gibi organların basısına bağlı birçok farklı nedenlerdir.
Kollajen Doku Hastalıkları
Skleroderma; yutma problemi,sindirim sistemi hareket yavaşlığına bağlı
Sistemik lupus eritematozus,romatoit artrit; iştahsızlık,bulantı nedeniyle kilo kaybına neden olabilir.
İlaçlar veya ilaçların yan etkileri
Yaşa Bağlı Nedenler
Amerikada 65 yaşındaki hastaların yaklaşık yarısı dişlerinin bir kısmını kaybetmiştir ve çiğneme problemi vardır.Tat duyusunda azalma beslenmede azalmaya neden olabilir. Bazı hastalarda düzenli ağız bakımı ve temizliğinin tatlı ve tuzlu tat hassasiyetini ve iştahı arttırdığı belirtilmektedir. Yaşlı hastalarda erken doygunluk; opioit beslenme yönlendirmesinde azalma ve kolesistokinine aşırı hassasiyet ile birliktedir.Bunların yanında eklem problemleri,görme bozuklukları,kalp-damar hastalıkları,bunama hastaların alışveriş ve yemek hazırlamalarını zorlaştırabilir.
Sosyal Nedenler
İnsanlar sosyal ortamlarda daha fazla kalori almaya eğilimlidir.Sosyal ortamdan uzaklaşma beslenmeniz azalmasıyla kilo kaybına neden olabilir.Sosyal çevreden kopukluk; ulaşım zorluğuna, fakirliğe, ilitme yetersizliğine ve diğer tıbbi rahatsızlıklara bağlı olabilir.
Psikiatrik ve Davranış Bozukluklarına Bağlı Nedenler
Alkolizm
Depresyon;gençlere göre yaşlılarda depresyon bulgusu daha belirgindir.
Nörolojik Nedenler
Parkinson hastalığı,bunama,alzaimer hastalığı vb.
Kilo kaybı oldunu belirten hastaların %50'ye yakınında kilo kaybı tıbbi kayıtlar veya aile tarafından teyit edilmez.İstemdışı kilo kaybını ortyaya koymada en değerli belge daha önceki tıbbi kayıtlardır.Eğer tıbbi kayıtlar yoksa ,başkaları tarafından da teyit edilen hastanın daha önceki kilosu ve beden ölçülerindeki değişiklikler yeterlidir.
Araştırma
Hekim yatarfından anemnezi alınan ve Fizik muayenesi yapılan hastalarda ilk etapta; Tam kan,serum biyokimya tetkikleri,tam idrar,göğüs filmi,TSH,risk faktörü varsa AİDS testi,sedim istenir.Bu safhaya kadar belirgin bir neden saptanamayanlarda bundan sonra Amerikan kanser derneği tarafından belirlenen rutin kanser araştırması ; Gizli kan (40 yaş ve üzeri),kolonoskopi(kolon grafisi/Fleksıbl rektosigmoidoskopi ( 50 yaş ve üzeri), kadınlarda smear testi,mamografi (40 yaş ve üzeri), Prostat testi(50 yaş ve üzeri) yapılır.
Yamada -Textbook of Gastroenterology
Kabızlık
Kabızlık tanımı hastalar arasında farklılıklar gösterir.hastaların çoğu dışkılama alışkanlıklarından mutlu olmadığı duyguyu ifade eder.
Genç sağlıklı erişkinler tarafından kabızlık;ıkınma(%52),sert kıvamda dışkılama(%44),seyrek dışkılama (%34) olarak tanımlandığı belirtilmektedir.
Oysa hekimler kabızlık tanısını kullanmak için, 6 ay önce başlayan ancak son 3 aylık süreçte devamlılık göstermek üzere;
Ikınarak dışkılama
Sert veya topak şeklinde dışkılama
Tam boşalamama hissi
Makatta sanki engelleme varmış hissi
Elle müdahale ile dışkılama
Haftada 3 den az dışkılama kriterlerinde 2 veya üzerinde kriterler mevcutsa kabızlık tanımlaması yapmaktadır.
Batı toplumlarında kabızlık oranı %2-28 arasında değişmektedir.Amerika Birleşik Devletlerinde yılda 2.5 milyonun üzerinde kişi (92.000 i hastaneye yatırılmak üzere) kabızlık şikayeti ile doktora müracaat ettiği,birkaç yüzmilyon doların kabızlık ilaçlarına harcandığı belirtilmektedir.Kabızlık nedeniyle yapılan testlerin maliyetinin ise 6.9 milyon dolar olduğu belirtilmektedir.
Kabızlık İçin Risk Faktörleri
Bayanlar
İleri yaş grubu
Düşük sosyo ekonomik durum
Düşük tahsil
Kısıtlı fizik aktivite
Kullanılan bazı ilaçlar;Ağrı kesiciler,idrar söktürücüler,antidepresanlar, antihistaminikler,spazm çözücüler,sara ilaçları,bazı antiasitler.Aspirin veya diğer romatizmal tür ağrı kesiciler de yaşlılarda kabızlık riski ile birliktedir.
Bazı Hastalıklara ve Aracılara Bağlı Ortaya Çıkan Kabızlık Nedenleri (Sekonder Kabızlık)
Tıkanma;kalın barsak kanseri, rektosel, sigmoidosel,barsakda yapışıklık, barsağa dıştan bası,anüsde(makat ağzında) darlık
Metabolik ve Endokrinolojik Nedenler;şeker hastalığı,tiroit hormon düşüklüğü, tiroit hormon fazlalığı,potasyum düşüklüğü,hamilelik,ağır metal zehirlenmesi
İlaçlar:yukarıda belirtildi
Nörolojik ve Kas Hastalıkları;Progresif sistemik skleroz,amiloidoz, dermatomyosit, multıpl skleroz,bel omur zararlanması,sinir zararlanması, talancı tıkanma.
Yukarıda belirtilen 'sekonder kabızlık' dışında ikinci grup ,barsağın kendisine ait olan zeminde belirgin bir organik neden olmayan " Fonksiyonel Kabızlık" Grubudur .Bu grubu da 3 e ayırabiliriz.
Normal barsak hareketi olan kabızlık;tam boşalamama hissi vardır.Karın ağrısı olabilir,ancak en belirgin bulgusu değildir.
Yavaş barsak heketli kabızlık;haftalık dışkılama sayısı düşüktür(haftada 1 veya altında).Lifli gıdalara ve ilaçlara cevap düşüktür.Halsizlik,düşkünlük gözlenebilir. Genç kadınlarda daha sıktır.
Dışkının çıkışında sorun olan kabızlık;sık ıkınma,tam boşalamama,el ile müdahale gerekliliği olabilir.
Tanı
Hastanın öyküsü,fizik muayene bulguları,biyokimya tetkikleri,bazı hormon tetkikleri, büyük abdest tetkikleri,barsak haraketini belirlemede radyolojik tetkikler, nörolojik tetkikler,kolonoskopi tetkikleri gerekli olabilir.
Kabızlığı nedeniyle Kolonoskopi tetkiki gerekli olan hastalar;
Klinik olarak alarm bulgusu olan hastalar(dışkıda kan,açıklanamayan kansızlık,kilo kaybı,karında veya rektumda kitle)
Tıbbi tedaviye cevap vermeyen hastalar
50 yaş ve üzerinde olup kolonoskopi yapılmamış olan hastalar (ailesinde kolon kanseri olanlarda bu yaşın daha altında da olsa yapılmalı)
Belirgin bir neden olmaksızın barsak alışkanlığında ani değişiklik olan hastalardır.
Tedavi
Öncelikle kabızlığın yukarıda belirtilen sekonder Kabızlık nedenlerinin ortaya konulması ve bu nedenlere yönelik tedavilerin uygulanması gerekir. Kabızlık nedeni fonksiyonelse aşağıdaki tedavi hususları göz önüne alınır.
Fonksiyonel kabızlıkta hastalar tarafından uyulması gereken hususular
Sabahları bir bardak ılıştırılmış su içilmesi
Lifli gıdalardan zengin beslenme
Bol sıvı alınması
Fizik ekzersiz
Tuvalet alışkanlığının iş yoğunluğu dışındaki saatlere ayırlanması
Dışkının çıkışında sorun olan hastaların alafranga tuvalette ayaklarının altına 10 cm'lik yükseltici destek konularak ıkınmaya yardımcı olunması
Kabızlığı arttırıcı ilaçların mümkünse azaltılması veya kesilmesi
Günde 1 yemek kaşığı kaba buğday kepeğinin yiyeceklere serpilerek alınması hususları faydalı olabilir
Hekiminiz tarafından hastalığınıza uygun olarak verilecek ilaç tedavileri tedavinizin etkinliğine destek sağlayabilecektir.
*Sleisenger and Fortran's
* Bharucha AE.Gastroenterology 2013;144(1):218-238
|
|
|
